Με την ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας και του AI, ένα από το καυτά θέματα είναι ποιά είναι τα επαγγέλματα που θα αντικατασταθούν από το εξελιγμένο AI.

Άραγε, η φωνοθεραπεία θα είναι υπηρεσία που θα μπορεί να αναλάβει ένα “ρομπότ”, με την ίδια ευαισθησία της φωνοθεραπεύτριας;
Σκέφτηκα, για παράδειγμα, την πρώτη συνεδρία – τη συνεδρία όπου συζητάμε με τον θεραπευόμενο, παίρνουμε ιστορικό και συνθέτουμε όλα τα στοιχεία που ακούμε, που αισθανόμαστε, που βλέπουμε, σε ένα θεραπευτικό πλάνο, το οποίο συνεχώς αναθεωρούμε όσο προχωράμε θεραπευτικά.

Αναλογίζόμουν λοιπόν πως, η πρώτη συνεδρία με έναν άνθρωπο που αναζητά φωνοθεραπεία δεν είναι απλώς η «λήψη ιστορικού». Είναι μια βαθιά ανθρώπινη στιγμή. Μια στιγμή αμοιβαίας γνωριμίας, εμπιστοσύνης και κατανόησης.

Είναι πολύπλευρα τα στοιχεία που θεμελιώνουν αυτή την πρώτη συνάντηση ώστε να δημιουργηθεί η απαραίτητη συμμαχία θεραπευτή – θεραπευόμενου.
Σημαντικές λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο μιλάει ο φωνοθεραπευτής — ο τόνος, η ένταση, η παύση, το βλέμμα, η αίσθηση παρουσίας— παίζουν καταλυτικό ρόλο στο πώς θα νιώσει ο θεραπευόμενος: ασφαλής ή επιφυλακτικός, ανοιχτός ή αμυντικός, πρόθυμος να διερευνήσει ή όχι τις δυνατότητες του εαυτού του.

Η Lea Helou (2020)* αναδεικνύει αυτόν τον ρόλο μέσα από την προσέγγιση Metatherapy : δεν υπάρχει ξεκάθαρο όριο μεταξύ της «θεραπείας» και της «προετοιμασίας» για θεραπεία. Κάθε ερώτηση που κάνουμε, κάθε σχόλιο, κάθε απόκριση μπορεί να είναι θεραπευτική. Μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να ακούσει τον εαυτό του αλλιώς· να σκεφτεί τα «γιατί» και τα «πώς» της φωνής του· να αναγνωρίσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες που ενδεχομένως έχει σιγήσει για καιρό.

Συντάσσομαι πλήρως με την προσέγγιση της Helou, τόσο στην κλινική μου πρακτική όσο και στην προσέγγιση που διδάσκω στα εκπαδευτικά σεμινάρια IVΤ. Εστιάζω την επικοινωνία μου ώστε οι ερωτήσεις που κάνω στην πρώτη αλλά και σε κάθε επόμενη συνάντηση, να μην είναι απλώς για να συμπληρώσω ένα ιστορικό, αλλά για να δημιουργήσω τις συνθήκες μιας αληθινής, ανθρώπινης συνάντησης. Να βοηθήσω το άτομο να «συναντήσει» και τον ίδιο του τον εαυτό με περισσότερη φροντίδα, κατανόηση και περιέργεια.

Αυτό το μονοπάτι ταιριάζει απόλυτα με την patient-centered προσέγγιση και την από κοινού λήψη αποφάσεων του Walt Fritz (2020)**. Πρόσφατα, είχα την χαρά να ολοκληρώσω την εκπαίδευση στο Advanced εργαστήριο του. Ένιωσα βαθιά συγκίνηση, καθώς αναγνώρισα και από τη δική του σκοπιά την αξία του να βλέπεις τον θεραπευόμενο όχι ως παθητικό δέκτη οδηγιών, αλλά ως ενεργό συνοδοιπόρο (ή, κατά τη δική μου IVT oρολογία… φωνοταξιδευτή..:) Οι αποφάσεις για τη φωνή του, τα όρια, οι στόχοι και οι ρυθμοί τίθενται από κοινού.

Μέσα σε όλα αυτά, η σκέψη μου εμπνεύστηκε από μια ομιλία που παρακολούθησα στο YouTube, όπου ο Yuval Noah Harari μιλούσε με θέμα: «Οικειότητα – το επόμενο σύνορο της Τεχνητής Νοημοσύνης». Συζητώντας το θέμα με συναδέλφους, καταλήξαμε να προβληματιζόμαστε γύρω από ένα ερώτημα που εμφανίζεται όλο και πιο συχνά στους επαγγελματικούς μας κύκλους:

Τι ρόλο θα παίξει η τεχνητή νοημοσύνη (AI) σε αυτή τη θεραπευτική σχέση;
Είναι αλήθεια πως το AI προσφέρει ήδη σημαντικά εργαλεία: ανάλυση φωνής, εξατομικευμένα πρωτόκολλα εξάσκησης, γρήγορη πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα. Ίσως στο μέλλον να μπορεί ακόμη και να «συνομιλεί» με θεραπευόμενους, να προτείνει προσεγγίσεις, να ανιχνεύει ενδείξεις μέσα από την ομιλία.

Αλλά μπορεί να αισθανθεί το διστακτικό βλέμμα; Να προσαρμόσει τον ρυθμό του λόγου του όταν δει κάποιον να συγκινείται; Να επιλέξει σιωπή, όταν αυτή είναι πιο θεραπευτική από τον λόγο; Μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη με την ανθρώπινη έννοια;

Προς το παρόν, η απάντηση είναι μάλλον όχι.

Η πρώτη συνεδρία —και κάθε συνεδρία— παραμένει μια συνάντηση ανθρώπου με άνθρωπο. Και όσο αυτή είναι η πραγματικότητα μας, ο ρόλος του φωνοθεραπευτή δεν αντικαθίσταται. Εξελίσσεται, εμπλουτίζεται, αλλά διατηρεί την ουσία του: την ανθρώπινη παρουσία και τη μεταξύ μας σχέση.

* Helou, L. B. (2020). Clinical Metatherapeutic Analysis: A Framework for Voice Assessment and Intervention. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups, 5(3), 692–705.
** Fritz, W. (2020). A Patient-Centered Approach to Manual Therapy: The Foundation for Shared Decision-Making. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 24(3), 108–112.